Cuma Suresinin İnişi

3. Onlardan başkalarına da. Ki henüz onlara katılmamışlardır ve O Azîz'dir, Hakîm'dir.

Abdulaziz ibn Abdullah kanalıyla Ebu Hüreyre'den rivayette o şöyle anla*tıyor: Hz. Peygamber (Sa)'in yanında oturuyorduk. O'na Cum'a Sûresi nazil oldu da bize okudu. "Onlardan başkalarına daki henüz onlara katılmamışlar*dır. " âyet-i kerimesine gelince ben: "Ey Allah'ın elçisi, onlar kimlerdir?" diye sordum, cevap vermediler, üçüncü kere sorulunca -ki Selmân da içimizdeydi-Rasûlullah (Sa) elini Selman'ın üzerine koydu ve:

"Şayet iman Süreyya'nın ya*nında olsa bundan (Bunun kavminden) adamlar -veya bir adam- onu alır, elde ederdi. " Buyurdular.[3]

6. De ki: "Ey yahudiler, bütün insanları bir yana bırakarak yalnız kendini*zin mi Allah'ın dostları olduğunuzu iddia ediyorsunuz? Öyleyse bunda samimi iseniz ölümü temenni edin.

7. Yaptıklarından dolayı ölümü kat'iyyen temenni edemezler. Allah, zâlimle*ri Alîm'dir.

8. De ki: "Gerçekten sizin kaçıp durduğunuz ölüme mutlaka yakalanacak*sınız. Sonra da görüleni ve görülmeyeni Bilen'e döndürüleceksiniz. O, size yapmakta olduklarınızı haber verecektir.

Hz. Peygamber (Sa), peygamber olarak ortaya çıkınca Medine Yahudileri, Hayber yahudilerine: "Eğer siz Muhammed'e tabi olursanız biz de ona itaat edeceğiz; siz muhalefet ederseniz biz de ona muhalefet edeceğiz. " diye yazmış*lardı. Hayber Yahudileri:

"Bizler Halîlu'r-Rahmân'ın oğullarıyız, Allah'ın oğlu Uzeyr ve diğer peygamberler bizdendir, peygamberlik ne zaman Arapların oldu ki? Elbette biz peygamberliğe Muhammed'den daha lâyıkız ve ona tâbi olma*mızın imkânı yoktur. " dediler ve işte bu âyet-i kerimeler bunun üzerine nazil oldu.[4]

9. Ey iman edenler, Cuma günü namaz için nida olunduğu vakit hemen Al*lah'ın zikrine koşun ve alış-verişi bırakın. Bilirseniz bu, sizin için en hayırlı olandır.

Taberî'nin Mihrân kanalıyla Ebu Mâlik'ten rivayet ettiği bir habere göre Bakîu'z-Zübeyr denilen mahalde bir topluluk alış-veriş yaparlar, Cuma günü cuma ezanı okunmuş olmasına rağmen alış-verişe devam eder, kalkıp namaza gitmezlermiş. İşte bunun üzerine "Ey iman edenler, Cuma günü namaz için nida olunduğunda. " âyet-i kerimesi nazil olmuş.[5]

11. "Onlar bir kazanç veya bir eğlence gördüklerinde, seni ayakta bırakarak oraya yöneldiler. De ki: "Allah katında olan, eğlenceden de kazançtan da hayırlıdır. Allah, nzık verenlerin en îyisidir. "

1- Kervanla ilgil rivayetler:

A- Ustaz Ebû Tahir ez-Ziyadî, Ebu'l-Abbas Ali b. İbrahim'den, o Muhammed b. Müslim b. Vare'den, o Hasan b. Atiyye'den, o İsrail'den, o Husayn b. Abdirrahman'dan, o Ebû Süfyan'dan, o Cabir b. Abdullah'tan haber vererek şöyle dedi: "Rasulullah (S. A. V.) Cuma günü hutbe okurken, Şam'dan dönen bir kafile geldi. (Hutbe dinleyenlerden) on iki kişi hariç herkes Mescid'den çıkıp kafileye gitti. Bunun üzerine Allah Teâlâ bu âyeti indirdi. "

Bu hadisi Buhari, Hafs b. Ömer'den, o Halid b. Abdillah'tan, o da Husayn'dan ri*vayet etmiştir.

B- Muhammed b. İbrahim el-Müzekkî, Ebû Bekr (B.) Abdullah b. Yahya at-Talhî'den, o Cafer b. Ahmed b. İmran eş-Şâşî'den, o Abdullah b. Ahmed b. Yunus'tan, o Abser b. Kasim'dan, o Husayn'dan, o Salim Ebi'l-Ca'd'dan, o da Cabir b. Abdillah'tan bize şunu dediğini haber verdi: "Rasulullah (S. A. V.) ile Cuma'da idik. Yiyecek taşıyan bir kafile geldi. On iki kişi hariç herkes mescidden çıkıp kafilenin yanma gittiler. Bunun üzerine Cuma âyeti indi. "

Bu hadisi Müslim, İshak b. İbrahim'den, o da Cerir'den rivayet etmiştir. Buhari de bu hadisi "Kitabu'l-Cumua"da Muaviye b. Amr'dan, o Zaide'den, Husayn'da bu son iki raviden rivayet etmiştir.

C- Müfessirler şöyle dediler:

"Medine halkına açlık ve pahalılık isabet etti, Dihye b. Halife el-Kelbî, bir ticaretle Şam'dan döndü. Onun dönüşünü halka duyurmak için da*vul çalındı. O anda Rasulullah (S. A. V.) da Cuma hutbesini veriyordu. Herkes çıktı gitti. Mescidde sadece on iki kişi kaldı. Ebû Bekr ve Ömer de bu on iki kişi arasındaydı. Bunun üzerine Allah Teâlâ bu âyeti indirdi. " Peygamber (S. A. V.) de buyurdu ki: "Eğer hepiniz onlara tabi olup gitseydiniz ve sizden hiç biriniz burada kalmasaydı üzerinize bir vadi dolusu ateş, sel gibi gelirdi. "[10] d- Ebu Mâlik'ten gelen bir rivayette bu ticaret kervanının zeytinyağı yüklü olduğu ayrıntısı vardır.[11] e- Câbir ibn Abdullah'tan gelen bir rivayette Hz. Peygamber (Sa)'le birlikte sadece 12 kişi ve bir kadının kaldığı; Hz. Peygamber (Sa)'in: "Şayet sonuncularınız ilklerinize katılsaydılar vadi ateşle dolacaktı. " buyurduğu ve bu âyet-i kerimenin bunun üzerine nazil olduğu ayrıntılarına yer verilmekte*dir.

F- Katâde'den rivayete göre ashabın, Hz. Peygamber (Sa)'i bu şekilde minberde iken kervan geldi haberiyle dışarı çıkmaları ve Efendimiz (Sa)'i hutbede ayakta bırakmaları üç kere vukubulmuştur.

2- Düğünle ilgili rivayet:

Câbir ibn Abdullah'tan gelen bir rivayete göre bir kız evlendirilmiş ve onun çalgıcılar eşliğindeki düğün alayı Mescid-i Nebevî'nin yanından geçerken orada bulunanlar, Hz. Peygamber (Sa)'i minberde iken terkedip düğün alayına yönelmişler de bunun üzerine Allah Tealâ: "Onlar, bir ticaret veya bir oyun gördüklerinde seni ayakta bırakarak oraya yöneldiler. " âyet-i kerimesini indirmiş.

Suyûtî, her iki rivayeti verdikten sonra ticaret kervanının gelmesi ile Mescid-i Nebevî'nin yanından düğün alayının geçmesi olaylarının aynı zamanda olduğunu ve dolayısıyla her iki olayın birden bu âyetin nüzul sebebi olduğu görüşünü tercih eder.

Cuma Suresinin İnişi Yorumları
		Kırmızı sayı	Yorumu Gönder >>